لامپ گدازه (lava lamp) چیست؟

مقدمه

شاید تا کنون نام لامپ گدازه (Lava Lamp) را شنیده باشید یا حداقل تصویر آن را دیده باشید. در این مقاله به طور مفصل با لامپ‌های گدازه آشنا می‌شویم و تاریخچه و نحوه عملکردشان را بررسی می‌کنیم.

تاریخچه لامپ گدازه

کارآفرین بریتانیایی، ادوارد کراون واکر (Edward Craven-Walker) در سال ۱۹۶۳ پس از تماشای یک تایمر تخم مرغ خانگی، ایده لامپ گدازه به ذهنش رسید. او مخترع بریتانیایی یعنی دیوید جورج اسمیت (David George Smith) را برای توسعه دستگاه استخدام کرد و فرمول شیمیایی مورد نیاز، ایده او را عملی کرد. نام اسمیت به عنوان مخترع اصلی این دستگاه در ایالات متحده ثبت شد.

در سال ۱۹۶۵، دو فرد به نام آدولف ورتهایمر (Adolph Wertheimer) و های اسپکتر (Hy Spector) تحت تاثیر کالای واکر قرار گرفتند و شرکت تولیدی لاوا را در شیکاگو تأسیس کردند. در اواخر ۱۹۷۰، حق تولید لامپ گدازه به لری هاگرتی (Larry Haggerty) فروخته شد. لری هاگرتی یک شرکت فرعی از شرکت سرمایه گذاری خود به نام Lava World International ایجاد کرد که تا بیش از۳۰ سال لامپ گدازه آمریکایی تولید می‌کرد.

کراون واکر این حقوق را برای سایر نقاط جهان حفظ کرد و در اواخر دهه ۱۹۸۰ دو فرد به نام های کرسیدا گرینجر (CressidaGranger) و دیوید مالی (David Mulley) را به عنوان شریک‌های تجاری خود  قرار داد. سرانجام گرینجر و مالی در سال ۱۹۹۲ این شرکت را به تصرف خود در آوردند و نام آن را به Mathmos تغییر دادند. ادوارد کراون تا زمان مرگش در سال ۲۰۰۰ به عنوان مشاور باقی ماند. شرکت Mathmos همچنان لامپ‌های گدازه و محصولات مرتبط را تولید می‌کرد. Mathmos برنده دو جایز کوئینز برای صادرات و همچنین بهترین جوایز چند رسانه‌ای در جوایز هفته طراحی شد.

در سال ۲۰۰۳ ، سازنده لامپ‌های گدازه آمریکایی، Lava World International، تولید را به چین منتقل کرد. از سال ۲۰۱۶، لامپ های گدازه با برند Lifespan در آمریکای شمالی فروخته می‌شدند.

نحوه عملکرد لامپ گدازه

یک لامپ گدازه کلاسیک شامل یک لامپ رشته‌ای یا هالوژن استاندارد است که یک بطری شیشه‌ای بلند (غالباً ضخیم) را گرم می‌کند. فرمول حاصل از ثبت اختراع ایالات متحده در سال ۱۹۶۸، شامل آب و مخلوط شفاف، نیمه شفاف یا مات روغن معدنی، موم پارافین و تتراکلرید کربن بود.

چگالی موم معمولی بسیار پایین‌تر از آب است و در هر دما در بالای سطح شناور می‌شود. در حالی که تتراکلرید کربن سنگین‌تر از آب است. افزودن این ماده به موم، باعث می‌شود که چگالی آن در دمای اتاق کمی بالاتر از آب باشد. هنگام گرم شدن، چگالی مخلوط موم به طور موقت کاهش می‌یابد و با کاهش کشش سطحی آب، در آب شناور می‌شود؛ دمای آن کاهش یافته و مجدداً به پایین ظرف باز می‌گردد.

در سال ۱۹۷۰، استفاده از تتراکلرید کربن، به دلیل سمی بودن این ماده ممنوع شد و سازنده آن اظهار داشت که فرمول فعلی آن از رازهای تجارت است.

لامپی که در این وسیله استفاده می‌شود معمولا ۲۵ تا ۴۰ وات است. به طور کلی، ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد تا موم به انداره کافی گرم شود. پس از ذوب شدن موم، لامپ نباید تکان بخورد.

در سال ۲۰۱۵، نوع جدیدی از لامپ‌های گدازه به بازار معرفی شد که در آن به جای موم از فروم فلوئید استفاده می‌شد.

جمع‌بندی

لامپ گدازه (Lava Lamp) یک لامپ تزئینی است که در سال ۱۹۶۳ توسط کارآفرین انگلیسی، ادوارد کراون واکر، بنیانگذار شرکت روشنایی Mathmos اختراع شد. این لامپ متشکل از یک قطعه ترکیبی از موم رنگی مخصوص است که درون یک ظرف شیشه ای قرار دارد، و مابقی آن حاوی مایع شفاف یا نیمه شفاف است؛ سپس این ظرف در یک جعبه حاوی یک لامپ رشته ای قرار می گیرد. گرمای لامپ، باعث کاهش موقت چگالی موم و کشش سطحی مایع می‌شود. موم گرم شده از طریق مایعات اطراف بالا می‌رود، خنک شده و خاصیت شناوری خود را از دست می‌دهد و دوباره به پایین ظرف بر می‌گردد. این چرخه، یادآور چرخه گدازه است. به همین دلیل، به این نام، نامگذاری شده است.