همه چیز درباره شاخص تفکیک رنگ

مقدمه

شاخص تفکیک رنگ (Color Rendering Index) که به اختصار CRI نامیده می‌شود، مؤلفه‌‌ای است که برای بیان کیفیت نور تولید شده از منابع روشنایی و نورپردازی به کار برده می‌شود. در مقاله “تفاوت لومن، لوکس و کاندلا“، تفاوت این سه مؤلفه مهم را به طور مفصل بررسی کردیم و دانستیم که لومن یک وسیله روشنایی، به معنی میزان نور منتشر شده از آن است؛ اما در وسایل نورپردازی و روشنایی مفهوم شاخص تفکیک رنگ نیز از اهمیت فراوانی برخوردار است و باید آن را مورد توجه قرار دهیم. در این مقاله بررسی می‌کنیم که عدد CRI  در دنیای روشنایی چه چیزی را نشان می‌دهد وتوجه به آن چه اهمیتی دارد.

شاخص تفکیک رنگ چیست؟

نور خورشید مهم‌ترین و گسترده‌ترین منبع روشنایی به شمار می‌رود. این نور دارای طیف نور کامل است، از این رو بهترین و طبیعی‌ترین حالت دید را برای انسان فراهم می‌کند. بنابراین رنگ اشیاء زیر نور منتشرشده از خورشید، به عنوان مبنا و پایه‌ی نمود رنگ در نظر گرفته می‌شود. حال هرچه کیفیت رنگ‌ها یا اشیاء زیر نور مصنوعی لامپ، چراغ، پروژکتور و یا هر محصول روشنایی دیگری به نمود رنگی زیر نور خورشید نزدیکتر باشد، CRI اختصاص یافته به آن بالاتر است.

شاخص تفکیک رنگ بین صفر تا صد تعریف می‌شود، به نوعی که بهترین CRI (نمره صد) متعلق به خورشید است و بدترین نمره (نمره صفر) نوری است که عملاً در آن تشخیص رنگ ناممکن باشد.

بازه عددی شاخص تفکیک رنگ چقدر است؟

شاخص رنگ یا CRI، مقیاس 0 تا 100 است. جسمی با عدد شاخص نمود رنک100، یک منبع نور کامل محسوب می‌شود. در حقیقت این عدد نشان می‌دهد که چقدر یک منبع نور در هنگام ارائه رنگ، در مقایسه با نحوه نمایش آن رنگ در زیر نور خورشید، دقیق است.

هرچه CRI بالاتر باشد؛ رنگ‌ها دقیق به نظر می‌رسند. به عنوان مثال، رنگ قرمز تحت CRI 95 واضح و روشن به نظر می‌رسد؛ اما همان قرمز تحت منبع نور CRI 50 کسل کننده و خاکستری به نظر می‌رسد.

نمره CRI خوب چیست؟

برای لامپ‌هایLED ، محدوده شاخص نمود رنگ عددی بین 70 تا 98 است.

آیا 70 CRI بد است؟ قطعاً نه. نصب یک منبع روشنایی 70 CRI دربسیاری از کاربردهای صنعتی کاملاً قابل قبول است. در کاربرد‌های صنعتی شاخص‌های دیگر مانند لومن از اهمیت بیشتری برخوردارند.

آیا 98 CRI عالی است؟ بله. اما LED های با CRI بالاتر، گران‌تر هستند. ال‌ای‌دی با شاخص تفکیک رنگ بالا را در چراغ‌های فیلم پیدا خواهید کرد. واضح است که در فیلم‌برداری دقیق به نظر رسیدن رنگ اجسام امری ضروری است.

شاخص تفکیک رنگ چگونه محاسبه می‌شود؟

CRI  بر اساس چگونگی ارائه یک منبع نور 8 رنگ پاستیل تعریف شده محاسبه می‌شود. درتصویر زیر، همه 15 رنگ تست نشان داده شده است. رنگ‌های اولیه 8 رنگی است که در سمت چپ نشان داده شده است.

نور مصنوعی به یک مبلغ اصلی رنگ هدایت می‌شود. رنگ منعکس شده اندازه‌گیری می‌شود. این اندازه‌گیری از رنگ منعکس شده است که تعیین می‌کند رنگ یک جسم چقدر نزدیک به رنگ نور اصلی است. هرچه اندازه‌گیری نسبت به رنگ اصلی دقیق‌تر باشد، مقدار CRI بالاتر است.

شاخص تفکیک رنگ در روشنایی LED

لامپ‌های LED اخیراً به دلیل ویژگی‌هایی مانند صرفه‌جویی در مصرف انرژی و تولید نور روشن، از محبوبیت زیادی برخوردار شده‌اند.

از نظر CRI برای LED ها، بیشتر چراغ‌های LED نمره‌ای در حدود 80 تا 90 را در نمودار ایجاد می‌کنند. برخلاف روشنایی فلورسنت که معمولاً یک ظاهر غیر‌طبیعی از اجسام ایجاد می‌کند، LED ها در محیط‌های داخلی مناسب‌تر هستند.

آیا دمای رنگ با شاخص تفکیک رنگ ارتباطی دارد؟

نور طبیعی مانند نور خورشید ترکیبی از تمام رنگ‌های طیف مرئی است. رنگ نور خورشید به خودی خود سفید است، اما رنگ یک جسم در زیر خورشید، با رنگ‌هایی که از خودش بازتاب می‌کند تعیین می‌شود. به عنوان مثال، یک سیب قرمز قرمز به نظر می‌رسد، زیرا تمام طیف‌های رنگ به جز قرمز را جذب می‌کند، به عبارتی این سیب تنها رنگ قرمز را منعکس می‌کند.

هنگامی که از یک منبع نور مصنوعی مانند لامپ LED استفاده می‌کنیم، سعی می‌کنیم رنگ روز را “بازتولید کنیم”؛ به گونه‌ای که اشیاء همانند آنچه در زیر نور روز طبیعی دیده می‌شوند، ظاهر شوند.

همان‌طور که در مثال بالا مشاهده می‌کنید، منبع نور مصنوعی ما (یک لامپ LED با دمای رنگ K5000) همان قرمزی را که نور طبیعی (با همان دمای رنگ 5000K) به تصویر می‌کشد را نشان نمی‌دهد. توجه داشته باشید که لامپ LED و نور طبیعی روز، هر دو دمای رنگ K5000 یکسان هستند. سؤالی که در این قسمت مطرح می‌شود این است که آیا شاخص نمود رنگ با دمای رنگ ارتباط دارد یا خیر؟

به طور خاص، لامپ LED ما فاقد رنگ قرمز است. هنگامی که این نور به سیب قرمز می‌تابد، هیچ نور قرمزی برای بازتاب وجود ندارد و در نتیجه سیب قرمز به نظر نمی‌رسد. پس شاخص تفکیک رنگ برای حل این مشکل به میان می‌آید. بنابراین، نمی‌توان با نگاه کردن به رنگ نور یک منبع روشنایی، CRI آن را بدست آورد.

جمع‌بندی

هنگامی که نوبت به انتخاب لامپ‌های مناسب برای خانه یا هر مکان دیگری به میان می‌آید؛ CRI برای روشنایی نقش مهمی ایفا می‌کند. این شاخص به شما کمک می‌کند که رنگ‌ها کاملاً واضح به نظر آیند تا دکوراسیون و مبلمان به بهترین شکل ممکن به نظر برسند. همچنین ممکن است هنگام انجام کارهای خاصی مانند خواندن کتاب، تماشای تلویزیون یا تهیه غذا در آشپزخانه، این شاخص روی بینایی شما تأثیر بگذارد.

مقیاس CRI هنگامی که نورپردازی LED در خانه‌ها رواج پیدا کرد، محبوبیت بیشتری پیدا کرد. بسیاری از تولید کنندگان روشنایی ال‌ای‌دی، بخشی از “اطلاعات” را روی بسته‌بندی قرار می‌دهند تا مصرف کنندگان را از ویژگی‌های محصول آگاه کنند. این اطلاعات باید شامل مقیاس شاخص تفکیک رنگ، لومن، وات و توان وسیله باشد.نورپردازی را انتخاب کنید که دارای درجه CRI بالاتری باشد، در اینصورت می‌توانید مطمئن شوید که رنگ‌های دقیق‌تری از اجسام را در خانه خود به دست می‌آورید.